Najważniejszym eksponatem działu jest młyn wodny przeniesiony ze wsi Kuźnica Żerechowska (pow. piotrkowski, woj. łódzkie) nad rzeką Luciążą, lewym dopływem Pilicy. Młyn poruszany poziomą turbiną wodną Francis’a został zbudowany w 1925 roku. Część urządzeń pochodzi z XIX wieku.
Budynek ten stał pierwotnie na terenach przeznaczonych pod zbiornik retencyjny „Cieszanowice”. Działania zmierzające do uratowania obiektu podjął początkowo Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, który planował przenieść budynek do Moszczenicy, na teren głównej siedziby ZNPK. Działania te były już daleko posunięte. Ówczesny Wojewoda Piotrkowski wykupił młyn za symboliczną kwotę od poprzedniego właściciela – Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Łękach Szlacheckich i przekazał go nieodpłatnie Zespołowi Nadpilicznych Parków Krajobrazowych celem przeniesienia budynku i stworzenia skansenu w Moszczenicy. W dniu 6 października 1997 roku zostało zawarte porozumienie pomiędzy czterema stronami:
- Zarządem Miasta Tomaszowa,
- Wojewódzkim Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych,
- Zespołem Nadpilicznych Parków Krajobrazowych w Moszczenicy,
- oraz Stowarzyszeniem Przyjaciół Pilicy i Nadpilicza.
Na mocy wspomnianego porozumienia ustalono, że zabytkowy młyn wodny z Kuźnicy Żerechowskiej zostanie przeniesiony do Tomaszowa Mazowieckiego na teren nadpiliczny w otulinie Spalskiego Parku Krajobrazowego, w sąsiedztwie rezerwatu przyrody „Niebieskie Źródła”, gdzie rozpoczęto tworzenie Skansenu Rzeki Pilicy Młyn został rozebrany w 1998 roku, a jego odbudowę rozpoczęto dwa lata później.
Poza samym młynem i całym ciągiem produkcyjnym w budynku można obejrzeć ekspozycję poświęconą młynarstwu. Wśród zgromadzonych wewnątrz eksponatów na szczególną uwagę zasługują cztery ruchome modele autorstwa Jana Ekiela – młynarza. Są to:
- model wiatraka typu „koźlak” – skala 1:10;
- model młyna wodnego stojącego niegdyś przy „Niebieskich Źródłach” – skala 1:10;
- model młyna frontowego – skala 1:5;
- model młyna pływającego – skala 1:10;
- model średniowiecznego młyna kieratowego – skala 1:10;
Ponadto dużą atrakcję stanowią makiety mostów na Pilicy i młynów wodnych z dorzecza Pilicy autorstwa Jerzego Sosnowskiego. Dioramy wykonane są z niesamowitą precyzją i przy użyciu naturalnych materiałów. Dzięki temu budzą zachwyt zwiedzających.
W młynie prezentowana jest również ciekawa kolekcja dawnych wag – przezmianów, żelazek, młynków do kawy i pieprzu, śrutowników i wielu innych domowych sprzętów używanych przez mieszkańców okolicznych terenów.
Ciekawym elementem działu poświęconemu młynarstwu jest unikatowa kolekcja kamieni młyńskich. Pochodzą one z nieistniejących już młynów wodnych w dorzeczu Pilicy. Najstarsze z nich mają ponad 100 lat. Zbiór liczy ponad 30 „serc młynów”.
