Zjawiska krasowe

Wydajność źródeł i ich żywotność

Cechą źródeł krasowych jest zmienność ich wydajności. Zjawisko to obserwujemy także w wywierzysku Niebieskich Źródeł. Pierwsze oceny wydajności dokonane przez prof. Lindleya w 1903-04 roku wskazywały, że była to wydajność około 220 l/sek. Ta duża niegdyś wydajność legła u podstaw projektu wodociągów dla Łodzi. Późniejsze badania prowadzone przez IMiGW wskazują, że wydajność ta nieustannie maleje. Drastyczny spadek zaobserwowano po roku 1960. Spadek ten niewątpliwie miał związek z próbnymi pompowaniami studni głębinowych zasilających wodociągi łódzkie na rzece Pilicy. Wydajność studni „F” i „C” wynosiła wówczas 1230m(3)/h. W połowie roku 1961 Źródła Niebieskie przestały bić! Ustalono ponad wszelką wątpliwość, iż przyczyną zaniku wypływu źródeł było naruszenie bilansu wodnego obszaru zasilania źródeł. W latach 1951-60 największe średnioroczne wydajności wywierzyska wynosiły 134 do 240 l/sek. Natomiast najmniejsze wydajności w tym samym okresie wynosiły 86-146 l/sek. Po tragicznym wydarzeniu kiedy źródła przestały bić notowano w latach 1963-1985 największe wydajności w granicach 65 -168 l/sek., najmniejsze 21 – 70 l/sek. Jest to spadek znaczący.
Przeprowadzona ekspertyza hydrogeologiczna wskazuje, że jedną z przyczyn malejącej wydajności źródeł może być obniżenie poziomu o 2 m wód rzeki Pilicy, poniżej zapory w Brzustówce, co mogło spowodować drenaż wód wywierzyska. Hipoteza ta wydaje się prawdopodobna, gdyż w zatoce rzeki Pilicy poniżej zapory zaobserwowano w 1994 roku, w dnie pulsujące wypływy, podobne do tych które obserwujemy w Niebieskich Źródłach. Należy przypomnieć, że rzekę przecina w tym miejscu, prostopadle do nurtu uskok tektoniczny, ten sam który tworzy wywierzysko Niebieskich Źródeł.