Barwa źródeł a ich czystość
Wiemy już, skąd pochodzi woda Niebieskich Źródeł, zastanówmy się więc, co jej nadaje tę niezwykłą barwę. Trzeba zaraz na wstępie zaznaczyć, że woda – poza tym, że jest zimna i bardzo czysta – nie ma żadnych szczególnych właściwości, a swoim składem chemicznym nie różni się od innych wód źródlanych. Ma stałą temperaturę około 9°C, zatem w letniej porze-roku wydaje się bardzo zimna, zaś w zimowej – ciepła. Dzięki temu limnokren i duża część głównego kanału odpływowego nigdy nie zamarzają, podczas gdy pozostałe akweny rezerwatu pokrywają się lodem. Woda źródlana jest prawie klarowna, nieznacznie zabarwiona, wykazuje odczyn słabo alkaliczny (pH 7,1-8,1). Na ogół jest ona miękka; jej twardość ulega pewnym zmianom w ciągu roku i wynosi 6,2-10,6 stopni. Amoniak, azotyny i azotany występują w ilościach charakterystycznych dla wód czystych, na to samo wskazuje mała ilość rozpuszczonego w wodzie tlenu i stosunkowo duża dwutlenku węgla. Również pod względem bakteriologicznym jest to woda czysta, na agarze i na żelatynie wyrastają tylko pojedyncze kolonie bakterii z 1 ml wody.
Natomiast w stawie przyźródliskowym woda jest już mniej czysta: z 1 ml wyrastają dziesiątki i setki kolonii bakterii. Temperatura jej jest zmienna, zależna od pory roku, woda jest przesycona tlenem, pozbawiona dwutlenku węgla i wykazuje odczyn alkaliczny (w porze wiosenno-letniej). Postępująca w miarę oddalania się od źródeł zmiana właściwości chemicznych wody jest wynikiem rozwoju zoo- i fitoplanktonu oraz wyższej roślinności przybrzeżnej, jak również zanieczyszczenia przez spływające z grobli, dróg i wysp wody powierzchniowe. W limnokrenach występuje znikoma ilość organizmów planktonowych, i to tylko w warstwie powierzchniowej; są to jedynie wyselekcjonowani przedstawiciele flory i fauny pozostałych wód rezerwatu. Pewne zanieczyszczenie wód w jego akwenach jest zupełnie naturalne. Bogaty rozwój zespołów roślinnych i zwierzęcych bytujących w nich daje gwarancję sprawnego samooczyszczania się wody.
Należy też wspomnieć, iż Niebieskie Źródła były uważane za źródła mineralne i radoczynne, nadające się do wykorzystania dla celów leczniczych. Tego rodzaju opinię, jak się zdaje, zawdzięczają Źródła Sobieszczańskiemu (1867, t. 25, s. 352), który pisał:
„… pod miastem, na gruntach wsi Brzostówki, wprost lasu rządowego Wąwoł za Pilicą leżącego, znajduje się silne źródło wody jodowo-żelaznej, które oczekuje tylko naukowego rozbioru i umiejętnego wzięcia się do rzeczy, aby się stało pod każdym względem korzystnem leczebnem miejscem”.
Jednakże przeprowadzony chemiczny „rozbiór” wody źródlanej wykazał niesłuszność tego poglądu. Zabarwienie Niebieskich Źródeł tłumaczono w rozmaity sposób: bądź właściwościami wody źródlanej, bądź też piasku wypełniającego dno wywierzyska, zawierającego domieszkę zielonego minerału – glaukonitu. Autorzy „Słownika geografii turystycznej” twierdzą bezpodstawnie, iż niebieskie zabarwienie nadają wodzie rozwijające się tu masowo bakterie.
Czysta, przefiltrowana przez ławice piasku i wapienie woda, zawierająca nieco rozpuszczonego węglanu wapnia, pochłania promienie czerwone, przepuszcza zaś odbite od piaszczystego dna promienie niebieskie i zielone. Barwa Źródeł jest zatem tylko refleksem światła słonecznego i zmienia swoje odcienie: inna jest w dniu pochmurnym i inna w blasku słońca, inna rano i wieczorem, inna w południe; raz jest bardziej błękitna, innym razem bardziej zielona. Są to jednak tylko zmiany odcieni tej samej błękitnozielonej, turkusowej barwy. Nic dziwnego, że jedni określają ją jako błękitną, inni jako szmaragdową.