Tradycja spalskich dożynek prezydenckich ma już 90 lat! Pierwsze ogólnopolskie święto plonów odbyło się bowiem tutaj 28 sierpnia 1927 roku. Jego pomysłodawcą był kapitan Tadeusz Ropelewski – zarządca Rezydencji Prezydenta RP w Spale. Tak przynajmniej twierdził w swojej autobiografii Prezydent R.P. – prof. Ignacy Mościcki.
Niewątpliwie jednak inicjatywa w tej kwestii wyszła od samego prezydenta, któremu bardzo zależało na uwiarygodnieniu wobec społeczeństwa polskiego swojego urzędu objętego w wyniku tzw. przewrotu majowego w 1926 roku. Prezydenckiej inicjatywie przyświecała również ważna przesłanka ideowa wagi państwowej. Nawiązujące do starej tradycji ogólnopolskie święto plonów miało służyć konsolidacji mieszkańców wsi, pochodzących z trzech byłych zaborów i stanowiących wówczas zdecydowaną większość ludności Polski, w dziele umacniania odrodzonego po I wojnie światowej państwa polskiego.
Nie przypadkiem także Ignacy Mościcki postanowił urządzać ogólnopolskie dożynki właśnie w Spale, będącej dla niego szczególnie ulubionym miejscem wypoczynku, a zarazem pracy. Nie bez znaczenia była tu jej bliska odległość od stolicy.Zgodnie ze starym zwyczajem Ignacy Mościcki, jako Włodarz Państwa, pełnił tutaj rolę gospodarza dożynkowego święta. Jako organizatorów spalskich dożynek oficjalnie podawano Centralny Związek Kółek Rolniczych, podległą mu Organizację Młodzieży Wiejskiej oraz Związek Teatrów Ludowych.
Pierwsze dożynki u Prezydenta R.P. w Spale zorganizowano wielkim nakładem sił i środków. Przybyły na nie delegacje poszczególnych ziem i dzielnic całej Polski w łącznej liczbie około 10 tysięcy osób. Jak zanotował w swoich wspomnieniach adiutant prezydenta Ignacego Mościckiego – Henryk Comte, uroczystość rozpoczęła się nabożeństwem odprawionym przez prezydenckiego kapelana – księdza Mikołaja Bojanka przy wzniesionym w centrum Spały ołtarzu polowym. Przed prezydenckim pałacykiem stanęło obszerne podium wyściełane kolorowymi dywanami.
„Po zakończeniu modłów na podium ukazał się prezydent. Starosta dożynkowy, przybrany w barwną sukmanę krakowską, zbliżył się i w imieniu „całej rolnej Polski” złożył gospodarzowi dożynek życzenia. Prezydent podziękował staroście za życzenia i odebrał wieniec od przodownic. Obserwowaliśmy następnie pochód dożynkowy przy dźwiękach orkiestr i kapel ludowych. Przemarsz korowodu trwał przeszło godzinę” – odnotował w swoim pamiętniku H. Comte.
Wspomniał również o innym, uświęconym tradycją, zwyczaju dożynkowym. Po przemarszu dożynkowego korowodu wszyscy goście zostali zaproszeni przez gospodarza – prezydenta I. Mościckiego na wspólny obiad. Przy stołach ustawionych w lesie wojskowe kuchnie polowe wydawały bigos, a znajdujące się obok zaimprowizowane bary serwowały piwo. Członkowie delegacji, które składały życzenia i wieńce dla prezydenta, zasiadły z nim razem przy wspólnym stole, ustawionym na skwerze przed spalskim pałacykiem.
Dodajmy, że spalskie dożynki prezydenckie były transmitowane na żywo przez Polskie Radio. Obszerne, bogato ilustrowane relacje ze spalskich dożynek zamieszczono w licznych gazetach i czasopismach. Dzięki temu odbywające się w spalskiej rezydencji prezydenta R.P. pierwsze, ogólnopolskie święto plonów wywarło mocne i niezatarte wrażenie w całym kraju.
Jeszcze tłumniejsze i głośniejsze były spalskie dożynki prezydenckie, odbywające się w dniach 25-27 sierpnia 1928 roku. Przybyło na nie ponad 40 tysięcy osób z całej Polski i z zagranicy!Specjalnie na te dożynki zbudowano w Spale stadion z dużą, drewnianą widownią i ozdobną trybuną prezydencką. Na kolejne dożynki prezydenckie, odbywające się w Spale 17 sierpnia 1930 roku, wybudowano obszerną halę z drewna, zdolną pomieścić 10 tys. osób.
Szczególnie okazałą oprawę nadano czwartym z kolei ogólnopolskim dożynkom, odbywającym się w Spale 3 września 1933 roku z udziałem 25 tysięcy osób. Były to jednak ostatnie przed wybuchem II wojny światowej spalskie dożynki prezydenckie. Być może zaprzestano ich na skutek krytycznych opinii, ukazujących się w krajowej prasie po dożynkach w 1933 roku. Zarzucano im nadmierną fasadowość i brak autentyzmu. W obawie o „zbanalizowanie się” tak ważnej uroczystości postanowiono urządzać w Spale prezydenckie dożynki w dłuższych odstępach czasu.
Ogólnopolskie dożynki prezydenckie w Spale reaktywowano w 2000 roku. Honorowy patronat nad nimi objął ówczesny Prezydent R.P. – Aleksander Kwaśniewski. Odtąd odbywają się one w Spale co roku. Spała gościła kolejno Prezydentów R.P.: Lecha Kaczyńskiego (w 2009 roku), Bronisława Komorowskiego (w latach 2010-2014) i od 2015 roku – Andrzeja Dudę. Wyjątkiem były dożynki, trwające tutaj w 2007 i 2008 roku, które miały zasięg powiatowy.
Andrzej Kobalczyk
Na zdjęciach:
- Starosta dożynkowy wita Prezydenta Ignacego Mościckiego.
- Dożynkowy korowód w drodze na stadion.