W ostatnią niedzielę 8 grudnia w Skansenie Rzeki Pilicy (filii MCK) odbyło się widowisko historyczne „Bitwa o Tomaszów Mazowiecki – styczeń 1945”, które nawiązywało do wydarzeń jakie miały miejsce nad Pilicą prawie 75 lat temu.
Wtedy to, 18 stycznia 1945 r., na przygotowaną przez Niemców linię umocnień nad Pilicą uderzyły wojska radzieckie. Po kilkugodzinnych zaciętych walkach w wyniku manewru oskrzydlającego niemiecki garnizon Tomaszowa został rozgromiony przez jednostki Armii Czerwonej. Na przedpolach Tomaszowa i w samym mieście zginęło, według źródeł radzieckich, około 20 tys. żołnierzy niemieckich oraz własowców i tylko nieco ponad 200 żołnierzy radzieckich.
Kilkuset przybyłych do Skansenu gości z ogromnym zainteresowaniem obejrzało rekonstrukcję, w trakcie której odtworzone zostały wydarzenia z tamtych lat. Narrator przybliżył zgromadzonym sytuację na froncie w 1945 roku oraz historię nadpilicznych walk. Pokazany został odwrót żołnierzy niemieckich na linię okopów, zwiad żołnierzy radzieckich, ostrzał artyleryjski i wybuchy, czemu towarzyszyły serie z karabinów maszynowych oraz bezpośrednia walka między żołnierzami. Rekonstruktorzy z „Batalionu Tomaszów” oraz zaprzyjaźnieni koledzy z innych grup wykazali się profesjonalizmem, który nadał autentyczności prezentowanym wydarzeniom. Ogromne wrażenie zrobiły wybuchy znakomicie przygotowane przez licencjonowaną firmą pirotechniczną.
Po zakończeniu inscenizacji można było wkroczyć na „pole bitwy”, porozmawiać z rekonstruktorami i obejrzeć ich wyposażenie wojskowe. Niezmiennym zainteresowaniem wśród dzieci cieszyły się łuski, pozostałe po wystrzałach. Jeszcze więcej chętnych ustawiło się w kolejce do pysznej grochówki i bigosu serwowanych przed i po rekonstrukcji. Popularnością cieszyło się również ognisko przy którym można się było ogrzać.
Widowisko poprzedzone zostało prelekcją pt. „Tomaszów i tomaszowianie wobec nowej rzeczywistości – 1945 r.”. Przedstawiona w niej została sytuacja w Tomaszowie Maz. po wkroczeniu wojsk radzieckich – grabieże, gwałty, formowanie Milicji i władz komunistycznych oraz niechlubna rola NKWD i Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Działania te, a szczególnie prześladowania żołnierzy Armii Krajowej, doprowadziły do tworzenia się antykomunistycznego podziemia niepodległościowego zarówno w Tomaszowie Maz. jak i w całej Polsce.
Historię tomaszowskich Żołnierzy Wyklętych przybliżyła wystawa poświęcona tym bohaterom walczącym z Sowietami oraz komunistycznym aparatem bezpieczeństwa. Warto przypomnieć, że setki tomaszowian poległo w tej nierównej walce, która toczyła się aż do 1952 roku.
Po zakończeniu widowiska można było zwiedzić Skansen, w tym praktycznie wszystkie wystawy stałe i czasowe udostępnione dla przybyłych gości. Ta niezwykła lekcja historii wzbudziła ogromne zainteresowanie i przybliżyła zgromadzonym (szczególnie młodzieży) dramatyczne wydarzenia z końca II wojny światowej.
Głównymi organizatorami widowiska był Łódzki Dom Kultury oraz Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznych „Batalion Tomaszów”, a projekt sfinansowany został ze środków pochodzących z Budżetu Obywatelskiego Województwa Łódzkiego na 2019 rok.
