W sobotę 8 września odbył się w Skansenie Rzeki Pilicy (filii MCK) w Tomaszowie Maz. event historyczny pn. „Na straży granic Niepodległej”. Najważniejszym punktem wydarzenia było uroczyste otwarcie wystawy o Korpusie Ochrony Pogranicza i historycznej wartowni ze Spały.
Wystawa o Korpusie Ochrony Pogranicza (1924 – 1939) pochodzi ze zbiorów Wirtualnego Muzeum Kresy Syberia i powstała dzięki finansowemu wsparciu Kancelarii Senatu RP. Przybliża ona historię tej elitarnej formacji od jej powstania w roku 1924 do kampanii wrześniowej 1939 r. Zaprezentowano na nich również blisko 170 zdjęć archiwalnych, niejednokrotnie unikatowych, pochodzących z rozproszonych archiwów prywatnych i udostępnianych publicznie po raz pierwszy.
Korpus Ochrony Pogranicza powstał głównie jako reakcja państwa polskiego na setki aktów bandytyzmu i dywersji ze strony band sowieckich, które przechodziły granicę i terroryzowały tereny przygraniczne. I tak np. w 1924 roku znakomicie uzbrojonej bandzie dywersantów sowieckich udało się nawet opanować i obrabować miasto Stołpce. W celu ukrócenia tej zbrodniczej działalności rząd powołał specjalną formację graniczną (KOP) pod dowództwem gen. dyw. Henryka Minkiwicza – Odrowąża. Już po roku działalności nowej formacji liczba dywersji zmniejszyła się o połowę a po upływie dwóch lat poziom bezpieczeństwa był porównywalny z pozostałymi obszarami II RP. Oprócz strzeżenia granicy, żołnierze KOP aktywnie uczestniczyli w życiu mieszkańców pogranicza. Pomagali m.in. w budowie szkół, zakładali grupy teatralne, likwidacji analfabetyzmu czy organizacji uroczystości patriotycznych. Byli aktywnym składnikiem w dziele integracji i scalaniu tych ziem z II RP.
Również w kampanii wrześniowej zapisali piękną kartę walcząc z agresorem niemieckim i sowieckim. Większość żołnierzy KOP została zmobilizowana w pierwszych dniach września 1939 r. do walki z najeźdźcą niemieckim. Walczyli m.in. pod Wizną (kpt. Władysław Raginis), w fortach Węgierskiej Górki (kpt. Tadeusz Semik) czy w obronie Helu. Po zdradzieckiej napaści Związku Radzieckiego 17 września bohatersko bronili strażnic (m.in. w schronach Tynnego), Wilna, Grodna oraz pokonali Sowietów pod Szackiem i Wytycznem. Części żołnierzy udało się dotrzeć do SGO gen. Franciszka Kleeberga i wziąć udział w bitwie pod Kockiem. Większość żołnierzy KOP – u, którzy wpadli w ręce Sowietów była albo rozstrzeliwana na miejscu albo została zamordowana w trakcie zbrodni katyńskiej. Część z tych którzy ocaleli, kontynuowała walkę z wrogiem w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie i w Armii Krajowej.
Wystawie o Korpusie Ochrony Pogranicza towarzyszy ekspozycja składająca się z kilkudziesięciu okazów tzw. sztuki okopowej, będących wyrazem zarówno uczuć religijnych jak i patriotycznych żołnierzy Wielkiej Wojny i Legionów Polskich. Żołnierze walczący 100 lat temu o Niepodległą, wyrażali swoje uczucia m.in. umieszczając patriotyczne symbole i słowa na rozmaitych przedmiotach wykonanych z elementów uzbrojenia i wyposażenia wojskowego jak np. wazonach czy popielniczkach z łusek naboi artyleryjskich. Prezentowane są również krzyże i inne symbole religijne wykonane z elementów uzbrojenia żołnierskiego.
Wartę honorową, zarówno przy uroczystym otwarciu wystawy o KOP jak i historycznej wartowni ze Spały, pełnili rekonstruktorzy z SRH „Batalion Tomaszów” – Michał Stec i Bartosz Bielas. Bardzo profesjonalne zaprezentowali się oni w umundurowaniu i wyposażeniu żołnierzy polskich z Września 1939 roku.
Niezwykle interesującą atrakcją było otwarcie historycznego budynku, pełniącego przed II wojną światową rolę wartowni w Spale. Związana jest ona z czasami, kiedy miejscowość ta pełniła funkcję rezydencji prezydentów II RP. Szczególnie upodobał sobie Spałę prezydent Ignacy Mościcki. Wówczas nadpilicka miejscowość nazywana była „drugim Belwederem”. Licząca już blisko sto lat wartownia pierwotnie znajdowała się przy jednej z bram wjazdowych do rezydencji prezydenckiej.
To już kolejny obiekt (po carskiej toalecie, części „stacyjki Reymonta” oraz parterze i strychu młyna), który został w ciągu ostatnich lat udostępniony dla gości Skansenu. Aranżacja wartowni nawiązuję do dwudziestolecia międzywojennego, a szczególne zainteresowanie zwiedzających wzbudza piękna kasa pancerna z XIX w. i maszyna do pisania firmy „Adler”. Ekspozycję wzbogacają eksponaty „sztuki okopowej” w postaci lampy naftowej, popielniczki z zapalniczką i wazonu wykonanych z łusek naboi artyleryjskich.
Sobotni event historyczny w Skansenie odbył się ramach Europejskich Dni dziedzictwa, które w tym roku przebiegają pod hasłem „Niepodległa dla każdego”. Wpisał się oczywiście również w obchody stulecia odzyskanie przez Polskę Niepodległości.
Wystawa o Korpusie Ochrony Pogranicza będzie udostępniona dla zwiedzających do końca br. Natomiast wartownia ze Spały będzie już stale otwarta dla gości Skansenu.
SERDECZNIE ZAPRASZAMY!