Pomimo upływu stu lat I wojna światowa, nazwana kiedyś Wielką Wojną, pozostawiła wiele śladów nad Pilicą. Wokół tej rzeki toczyły się w pierwszych miesiącach tej wojny krwawe zmagania wojsk rosyjskich, niemieckich i austriackich. Na pół roku – od grudnia 1914 roku do maja 1915 roku Pilica między Inowłodzem i Nowym Miastem stała się linią frontu rosyjsko-niemieckiego. Tysiące żołnierzy, w tym polskiego pochodzenia, zostały tutaj na zawsze, zaś wiele nadpilickich miejscowości, na czele z Inowłodzem, zostało obróconych w ruinę.
Dokumentowanie i przypominanie tego, jakże tragicznego rozdziału w dziejach regionu nadpilickiego jest ważnym zadaniem Skansenu Rzeki Pilicy. Oprócz prezentacji stałej ekspozycji, poświęconej wydarzeniom pierwszo-wojennym nad tą rzeką, tomaszowska placówka włączyła się aktywnie do obchodów przypadającej w tym roku okrągłej – setnej rocznicy wybuchu tej wojny. Wymownym tego świadectwem będzie historyczna biesiada pt. „Małe Verdun nad Pilicą”, odbywająca się w sobotę 15 listopada w budynku obsługi turystów przy Podziemnej Trasie Turystycznej Groty Nagórzyckie. Zgodnie ze skansenową tradycją będzie to kolejne „dotknięcie historii”, łączące odkrywanie nieznanych faktów z elementami paradokumentalnej inscenizacji.
Głównym wydarzeniem biesiady będzie spotkanie z Pawłem Budzińskim, autorem książki pt. „Wielka wojna 1914-1917 w regionie opoczyńskim”, wydanej w br. staraniem Muzeum Regionalnego w Opocznie ze środków Gminy Opoczno. Autor, pochodzący z Opoczna i posiadający tytuł doktora nauk technicznych, na co dzień mieszka i pracuje w Berlinie. Jego wielką pasją jest już od 25 lat historia rodzinnego Opoczna i opieka nad tutejszymi miejscami pamięci narodowej, głównie cmentarzami wojennymi. Tym zagadnieniom P. Budziński poświęcił wiele artykułów, a ostatnio również wspomnianą wcześniej książkę. Ta wyjątkowo rzetelnie opracowana w oparciu o nieznane dotąd w kraju źródła niemieckie i austriackie, jak też opatrzona unikatowymi ilustracjami pozycja wzbudziła już duże zainteresowanie wśród miłośników regionalnej historii, również w naszym mieście.
Adekwatnym tłem do spotkania z autorem nowo wydanej książki będzie wystawa archiwalnych fotografii z okresu pierwszo-wojennych walk nad Pilicą oraz niezwykłych dzieł tzw. sztuki okopowej ze zbiorów tomaszowskiego skansenu. Można będzie obejrzeć relacje filmowe z kilku inscenizacji historycznych, odtwarzających tutaj epizody z Wielkiej Wojny nad Pilicą oraz posłuchać poezji i muzyki wojskowej z tego okresu. Niewątpliwą atrakcją biesiady będzie zrekonstruowany posterunek graniczny miedzy strefami okupacyjnymi: austriacką i niemiecką, istniejący podczas I w. św. nad Pilicą pod Tomaszowem. Aby przekroczyć pilicką granicę, trzeba będzie – tak, jak przed stu laty – uzyskać specjalną przepustkę. Biesiada rozpocznie się o godz. 11.00. Wstęp – wolny.