Mieszkańcy Tomaszowa w minioną sobotę tj. 17 września mieli niepowtarzalną okazję spotkać się z „żywą historią” 25 pułku piechoty Armii Krajowej. W Skansenie Rzeki Pilicy (filii MCK) została bowiem otwarta wystawa prezentująca losy żołnierzy Polskiego Podziemia w czasie II wojny światowej. Otwarciu towarzyszyła uroczysta oprawa w postaci m.in. recitalu piosenek patriotycznych, okolicznościowych wystąpień oraz prezentacji uzbrojenia i wyposażenia partyzanckiego.
Wystawa została przygotowana w 2014 r. z okazji 70. rocznicy bitew partyzanckich na ziemi opoczyńskiej przez Muzeum Regionalne w Opocznie. Tytuł oryginalny wystawy to „Opoczyńskie Królestwo Partyzanckie”, a jej inicjatorem był Poseł na Sejm RP Robert Telus. Po raz pierwszy wystawę prezentowano 23 września 2014 roku w Sejmie RP. Staraniem pracowników Skansenu wystawa została wzbogacona o plansze poświęcone tomaszowianom służącym w 25 pułku piechoty AK. Dowódcą wspomnianego pułku był od 1 sierpnia 1944 r. urodzony w Tomaszowie Maz. major Rudolf Majewski ps. „Leśniak”.
W Skansenu zaprezentowano wybrane elementy opoczyńskiej wystawy pt. „Historia 25 Pułku Piechoty AK”. Pułk ten został sformowany w Barkowicach Mokrych 20 lipca 1944 roku w wyniku koncentracji oddziałów partyzanckich: Burza, Grom, Błyskawica, Wicher, Bończa i Lotniczy, które prowadziły działalność bojową również w nadpilickich lasach. Pod dowództwem tomaszowianina majora Rudolfa Majewskiego ps. „Leśniak” walczyło wielu mieszkańców naszego miasta i okolic. Aby przybliżyć postacie tych partyzantów wystawa uzupełniona została o plansze z biogramami tomaszowian walczących w szeregach 25 pp AK.
Istotnym elementem w funkcjonowaniu Podziemnego Państwa Polskiego, było wsparcie partyzantów przez ludność cywilną należącą do konspiracji. Heroiczną odwagą wykazała się w tym okresie rodzina Pająków mieszkająca między Tomaszowem a Spałą, w miejscu zwanym Łąki Henrykowskie lub Uroczysko Cygan. Głowa rodziny Ignacy Pająk ps. Wiarus już w 1939 r. wraz z synami Marianem i Stefanem, zbierał i ukrywał broń porzuconą przez wycofujące się z terenów Tomaszowa Wojsko Polskie, a następnie wstąpił do pierwszego oddziału dywersyjnego w Inspektoracie Piotrkowskim – „Mściciela”. Z jego pomocą prowadzone były szkolenia z obsługi broni dla młodych partyzantów. Oprócz tego dom rodziny Pająków był miejscem spotkań oddziałów partyzanckich. Za swoją patriotyczną działalność rodzina zapłaciła bardzo wysoką cenę. Tablice opisujące historię rodziny Pająków i tomaszowskich żołnierzy 25 pp AK zostały przygotowane przez Kingę Maciaszczyk-Bednarek i Jarosława Pązika – pracowników Skansenu Rzeki Pilicy.
Uroczystość rozpoczęło wystąpienie Pani ppłk dr n. med. Haliny Kępińskiej-Bazylewicz ps. „Kora”, która w czasie wojny była łączniczką i sanitariuszką 25 pp AK. We wzruszających słowach wspominała swoich towarzyszy broni z czasów walk o wolną Ojczyznę. Opowiadała o ich ogromnym zaangażowaniu i poświęceniu w walce z okupantem, a także o tragicznych losach, które spotkały wielu z nich również po zakończeniu wojny. Sama Pani Halina była więziona zarówno przez gestapo jak i przez UB. Obecna w Skansenie była również Pani Teresa Zając z d. Pająk, najmłodsza córka Ignacego i Anastazji Pająk, która w chwili aresztowania swojej rodziny przez gestapo miała niecałe 4 lata.
Przybyli goście mogli wysłuchać mini-recitalu pieśni patriotycznych w wykonaniu solistek z Chóru Miejskiego „Artis Gaudium”, działającym przy MOK w Tomaszowie Mazowieckim, którym kieruje Katarzyna Borowska. Recital rozpoczęła Zuzanna Borowska wzruszającym utworem „Kaczeńce”, następnie Patrycja Rój zaśpiewała znaną piosenkę żołnierską „Deszcz jesienny”, a mocnym akcentem w postaci „Walczyka” zakończyła Aleksandra Banasik. Dziękujemy!
Następnie regionalista Jarosław Pązik wygłosił referat o początkach działalności konspiracyjnej w Tomaszowie Mazowieckim. Zaprezentował poszczególne fazy rozwoju ruchu oporu do momentu przyłączenia się wszystkich organizacji podziemnych działających w mieście do Związku Walki Zbrojnej. Warto zaznaczyć tutaj, że całkowite zakończenie formowania ZWZ w obwodzie Tomaszów nastąpiło dopiero w 1941 r.
W dniu otwarcia wystawy obecni w Skansenie goście mieli niepowtarzalną okazję zobaczyć rzadko prezentowane zbiory Skansenu Rzeki Pilicy. Była to autentyczna broń używana w czasie II wojny światowej: niemiecki pistolet maszynowy MP 40 i angielski Sten (wyprodukowany w Kanadzie) oraz znakomity pistolet Vis produkowany w Fabryce Broni w Radomiu, także w czasie okupacji na potrzeby armii niemieckiej. Dodatkową atrakcją dla zwiedzających wystawę była ekspozycja kilkudziesięciu okazów sakralnej „Sztuki okopowej”. Wystawa uzupełniona została również o replikę munduru ułana z 1939 r. pochodzącą ze zbiorów Muzeum w Piotrkowie Tryb.
W tym dniu wartę honorową w Skansenie pełnili członkowie Jednostki Strzeleckiej 1002 z Tomaszowa Mazowieckiego im. mjr. Rudolfa Majewskiego ps. „Leśniak”. Każdy chętny mógł również zrobić sobie zdjęcie w towarzystwie rekonstruktorów z GRH „Batalion Tomaszów” i grupy „Henryk” oraz zapoznać się z ich uzbrojeniem i umundurowaniem. Odwiedzili nas również członkowie Światowego Związku Żołnierzy AK – Koło Nr 2 w Piotrkowie Tryb.
Warto dodać, że otwarcie wystawy odbyło się w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa, w których nasza placówka po raz kolejny brała udział. Tych którzy chcą się zapoznać z tą niezwykłą wystawą serdecznie zapraszamy do Skansenu. NAPRAWDĘ WARTO!